Kebanyakan peristiwa jerebu telah menyebabkan asap dari kebakaran yang berlaku di kawasan tanah gambut di Sumatera dan Wilayah Kalimantan di pulau Borneo.[8][9]

Hutan tropika lembap tidak terganggu dianggap sebagai sangat tahan api, mengalami kebakaran jarang berlaku hanya semasa tempoh kering yang luar biasa.[10]

Satu kajian yang diterbitkan pada tahun 2005 membuat kesimpulan bahawa tiada sebab yang dominan kebakaran di tapak tertentu dan terdapat perbezaan yang luas dalam punca-punca kebakaran di lokasi yang berbeza. Kajian ini mengenal pasti punca-punca langsung dan tidak langsung yang berikut berlakunya kebakaran:

• Punca kebakaran secara langsung
  • Api sebagai alat pembersihan tanah
  • Api sebagai senjata dalam pemegangan tanah atau penggunaan tanah pertikaian
  • Kebakaran akibat kemalangan atau melarikan diri
  • Api berkaitan dengan pengekstrakan sumber
• Punca kebakaran secara tidak langsung
  • Konflik pemegangan tanah dan penggunaan tanah peruntukan dan persaingan
  • Amalan perhutanan menjatuhkan maruah
  • Insentif Ekonomi / tidak menggalakkan
  • Pertumbuhan penduduk dan migrasi
  • Memadam kebakaran dan keupayaan pengurusan tidak mencukupi[11]

Api sebagai alat pembersihan tanah

Api adalah kaedah yang paling murah dan paling cepat untuk membersihkan tanah sebagai persediaan untuk penanaman. Api digunakan untuk membersihkan bahan tumbuhan yang ditinggalkan daripada pembalakan atau tanaman lama. Mekanikal mengaut bahan tumbuhan menjadi timbunan panjang dan membiarkan mereka reput dari masa ke masa, mahal dan lambat, dan boleh menyimpan serangga perosak. Membersihkan tanah dengan mesin dan bahan kimia boleh kos sehingga AS$ 200 setiap hektar manakala menggunakan api kos AS$5 bagi setiap hektar.[12]

Selepas hutan paya gambut telah dibersihkan dan toskan, tanah gambut masih tidak sesuai untuk pertanian, kerana tanah gambut nutrien-miskin dan berasid (pH 3-4). Untuk menjadikan tanah yang sesuai untuk pertanian, pH perlu dineutralkan dan nutrien tambahan. Perosak dan penyakit tumbuhan juga perlu dihapuskan. Salah satu kaedah adalah dengan menggunakan bahan kimia seperti batu kapur untuk meneutralkan keasidan, serta baja dan racun perosak. Kaedah ini kos kira-kira 30-40.000.000 Rupiah sehektar. Sebagai alternatif, api digunakan untuk membersihkan bahan tumbuhan yang ditinggalkan daripada pembalakan. Api membunuh perosak dan abu yang terhasil berfungsi untuk menyuburkan tanah dan meneutralkan keasidan. Kaedah ini kos 2 juta Rupiah bagi setiap hektar.[13]

Konflik tanah

Di Indonesia, Perhutanan Undang-undang Asas memberikan Kementerian Perhutanan seluruh negeri diklasifikasikan sebagai hutan. Kira-kira 49% daripada negara (909.070 km persegi) ini diliputi oleh hutan yang sebenar, walaupun kerajaan mengklasifikasikan 69% daripada kawasan tanah (1.331.270 kilometer persegi) sebagai hutan. Hak-hak tanah masyarakat tradisional yang hidup di atas tanah yang dikelaskan sebagai hutan tidak boleh didaftarkan dan secara amnya tidak diiktiraf oleh kerajaan.[14] Oleh itu, masyarakat ini tidak benar-benar mempunyai keupayaan untuk menguatkuasakan peraturan di peringkat kampung dan tidak termasuk orang luar seperti ladang minyak sawit, syarikat-syarikat pembalakan, penduduk di kampung-kampung lain, pendatang, pembalak berskala kecil atau bego. Bersaing tuntutan seterusnya membawa kepada konflik tanah. [15] Oleh kerana bilangan baru, orang luar meningkat, begitu juga kemungkinan bahawa api akan digunakan sebagai senjata.[16]

Peranan gambut

Tanah gambut adalah satu kawasan di mana bahan organik seperti daun dan ranting telah terkumpul secara semula jadi di bawah keadaan berair dalam 10,000 tahun yang lalu. Ini lapisan bahan organik, yang dikenali sebagai gambut, boleh sehingga 20m dalam. Indonesia mempunyai 265.500 km2 tanah gambut, yang terdiri daripada 13.9% daripada kawasan tanahnya. Malaysia juga mempunyai tanah gambut penting pada 26.685 km2, yang meliputi 8.1% daripada kawasan tanahnya.[17]

Walaupun pada asalnya ekosistem tanah lembap, banyak kawasan tanah gambut di Asia Tenggara telah dikeringkan untuk aktiviti manusia seperti pertanian, perhutanan dan pembangunan bandar. Satu laporan yang diterbitkan pada tahun 2011 menyatakan bahawa lebih daripada 30% daripada hutan paya gambut telah ditukar kepada tanah pertanian dan 30% telah log atau dihina dalam tempoh 20 hingga 30 tahun yang lalu.[18] saliran yang berlebihan dalam hasil tanah gambut di lapisan atas tanah gambut kering. Oleh kerana kandungan karbon yang tinggi, gambut kering adalah sangat mudah terdedah kepada pembakaran, terutamanya semasa musim kemarau.

Kajian telah menunjukkan bahawa kebakaran tanah gambut adalah penyumbang utama kepada jerebu. Pada tahun 2009, kira-kira 40% daripada semua jenis api di Semenanjung Malaysia, Borneo, Sumatera dan Jawa dikesan di kawasan tanah gambut, walaupun mereka hanya meliputi 10% daripada keluasan tanah yang dikaji. [10] Kepekatan sulfur dalam hujan jatuh ke atas Singapura pada tahun 1997 berkait rapat dengan kepekatan PM2.5, yang boleh dikaitkan dengan pelepasan sulfur yang kuat daripada kebakaran tanah gambut.[19]